طی دو سال گذشته بزرگترین نوسانات قیمت نفت در ۱۴ سال اخیر تحت تاثیر مسائل ژئوپلیتیکی و سردرگمی بازار، روی داده است.
به گزارش ایسنا، طی دو سال گذشته نفت برنت تا رکورد پایین ۱۹ دلار در هر بشکه (یا پایین صفر در مورد نفت وست تگزاس اینترمدیت آمریکا) و تا رکورد بالای ۱۳۹ دلار در هر بشکه معامله شده است. از زمان بحران مالی ۲۰۰۸ که قیمت نفت به دلیل واهمه از رکود اقتصادی و فروپاشی تقاضا، از ۱۵۰ دلار در هر بشکه، به پایین ۴۰ دلار سقوط کرده بود، چنین نوسانات شدیدی در قیمت نفت مشاهده نشده بود. این بار نوسان قیمت نفت ناشی از عوامل متعددی بود: پاندمی کووید ۱۹، گذار انرژی، کمبود سرمایه گذاری در پروژه‌های جدید، اختلافات در اوپک و بالاتر از همه غیرقابل پیش بینی بودن روسیه.
نتیجه این نوسانات شدید، گرانی سوخت برای مصرف کنندگان، افزایش شدید نرخ تورم و بازی مقصر در آمریکا پیش از انتخابات میان دوره‌ای نوامبر بوده است.
جنگ قیمت در دوران همه‌گیری کووید ۱۹
با آغاز قرنطینه جهان در مواجهه با همه‌گیری کووید ۱۹ در اوایل سال ۲۰۲۰ که توقف سفرها و تعطیلی کارخانه‌ها را به دنبال داشت، واکنش طبیعی تولیدکنندگان نفت، کاهش تولید بود. اما روسیه به تولید نفت با حداکثر ظرفیت ادامه داد تا قیمتها را به حدی برساند که تولیدکنندگان نفت شیل آمریکا با هزینه‌های بالای تولید، در هر بشکه نفتی که تولید می‌کنند، ضرر کنند.
عربستان سعودی به نوبه خود تصمیم گرفت با روسیه برای سهم بازار بجنگد و بازار را از نفت لبریز کرد و تولیدش را به ۱۲ میلیون بشکه در روز افزایش و قیمتها را حداکثر هشت دلار در هر بشکه کاهش داد. در حالی که عربستان سعودی شیرهای نفت خود را برای تامین تقاضا باز کرده بود، کشورهای بیشتر و بیشتری به قرنطینه رفتند. هم‌زمانی بدتر از این نمی‌توانست باشد.
نهایتا دولت ترامپ موفق شد عربستان سعودی را متقاعد کند تولید نفتش را کاهش دهد و اجازه دهد قیمتها تثبیت شوند. اوپک در ماه مه سال ۲۰۲۰، با کاهش داوطلبانه تولید به میزان ۹.۷ میلیون بشکه در روز تولید که معادل یک سوم از تولید روزانه این گروه بود، موافقت کرد.
اما پیش از این که این کاهش عرضه به اجرا گذاشته شود، مخازن نفت جهان لبریز شده بودند و قطبهای بزرگی مانند کاشینگ اوکلاهاما دیگر فضایی برای نفت بیشتر نداشتند. در پایان آوریل، جهان شاهد آن بود که قیمت نفت آمریکا برای نخستین بار در تاریخ، منفی شد و معامله‌گران برای خلاص شدن از نفتی که در اختیارشان بود، حاضر شدند به خریداران پول پرداخت کنند.
پیچیدگی‌های گذار انرژی
اما مسائل ژئوپلیتیکی تنها مسبب نوسانات بازار نفت نبود. شیوع پاندمی، درخواستها از شرکتهای نفت برای سرعت بخشیدن به گذار انرژی را تسریع کرد زیرا قیمتهای پایین‌تر نفت باعث شد بخش نفت شیل آمریکا ۳۰۰ میلیارد دلار ضرر متحمل شود و سرمایه گذاران بدبین، سهام غولهای نفتی را فروختند.
پس از این که در ژوئن ارزشهای دارایی‌های نفتی جهانی میلیاردها دلار کاسته شد، شرکت بریتیش پترولیوم اعلام کرد برنامه‌های اکتشاف خود را بازبینی خواهد کرد و کاهش هزینه‌ها این شرکت را قادر خواهد ساخت بهتر در روند گذار انرژی رقابت کند. شرکت شل هم وعده داد با وضعیت تغییر یافته تطبیق پیدا کند تا کسب و کارش تاب آور بماند. با آغاز عقب نشینی غولهای نفتی از سرمایه گذاری در اکتشاف و تولید جدید، جهان وابستگی بیشتری به شرکتهای نفتی دولتی پیدا کرد.
آیا شرکتهای نفتی ملی می‌توانند نفت کافی تولید کنند؟
قرنطینه‌ها در پایان سال ۲۰۲۰ تسهیل شدند و تقاضا برای نفت افزایش پیدا کرد اما اوپک پلاس که شامل ۱۳ کشور عضو اوپک و ۱۰ تولیدکننده غیراوپک از جمله روسیه بود، تولیدش را به میزان اندکی افزایش داد و استدلال کرد کرونا ممکن است باعث اختلالات اقتصادی بیشتری شود. مقامات کمیته نظارتی مشترک وزیران اوپک پلاس گفتند که روند احیا در سراسر جهان برابر نبوده است و اوپک پلاس باید هر زمان لازم بود تدابیر بیشتری را اتخاذ کند.
اما عامل دیگری که تولید این گروه را محدود کرد، زیرساخت فرسوده بعضی از اعضای آن مانند نیجریه و آنگولا بود که موفق نشدند طبق سهمیه اختصاص یافته، نفت تولید کنند.
آغاز جنگ اوکراین
قیمتها دوباره هنگامی افزایش پیدا کرد که روسیه در فوریه سال ۲۰۲۲ به اوکراین حمله کرد. کشورهای اروپایی در ابتدا نگران اعمال تحریم‌های انرژی علیه روسیه به دلیل وابستگی به واردات گاز از روسیه بودند اما تا ماه مه، اتحادیه اروپا توافق کرد واردات نفت دریابرد روسیه را تا پایان سال ۲۰۲۲ متوقف کند. این بلوک بر ضرورت استفاده از منابع دیگر تامین انرژی و گزینه‌های سبزتر تاکید کرد و متعهد شد ۱۹۵ میلیارد یورو هزینه کند.
آینده پرابهام
ابعاد گذار انرژی و ابهامات ژئوپلیتیکی احتمالا روی بازار نفت در آینده سایه خواهد افکند. دارن وودز، مدیرعامل شرکت اکسون موبیل سرمایه گذاری بیشتر در نفت و گاز را پیش بینی کرده، اما خاطرنشان کرده است که شرکتهای نفتی به سختی تلاش می‌کنند تا در هنگام چنین ابهاماتی، تصمیمات مهمی بگیرند.
بر اساس گزارش فایننشیال تایمز، در این بین، بن فن بردن، مدیرعامل شرکت شل اعلام کرد از تصمیمات قبلی برای کاهش سرمایه گذاری در پروژه‌ها عقب نشینی نخواهد کرد اما خاطرنشان کرد شوک کالا ناشی از جنگ اوکراین باعث شده است دولت‌ها برای رسیدگی به مشکلات متعدد در سیستم انرژی جهانی، به تقلا بیافتند.
